Kapateyan Ke Atna

Anggidan Muhammad Toyu*

            Dhari bitongan are tadha’ tegguna, minggu. Bulan keya la tadha’ tegguna pananggalan. Koros polana ta’ dujan ngakan, banne gunna rangrang pajat sakone’ onggu ngabi’na ka nase’ ban aeng. Akorra ngabi’ tello centhong ganeko ta’ ngabi’ sacenthong balekka’. Tadha’ se elakone salaen tedhung agentang olo daja, merenga bai ambu banto ana’ potona otaba abali’a nape pole kaangguy jaga’a sajan ambu ngolok taretan jalawu’. Pangabasanna la rabuk ta’ satera’ gi’ padhana omor pa’ polo tawon. 

Pekkeranna sale’bang. Cacana sale’bung. Pon san-kassanagi, Ke Atna enyareyagi bukona tamba. Kaangguy egiba karoma sake’ pole pon bannya’ matadha’ dhi’-andhi’na. tadha’ ollena nyaman.

Dhari cara ganeko otaba asabab polana cara ganeko, bannya’ oreng dhateng agagap olle-entenna nyaman. Sajan are sajan sara. Asalla taker bannya’ sedhateng agiba satengteng palastik kene’ abarna celleng keng ma’ olle essena ta’ etangale, sampe’ tadha’ pon se atanya’a coma pangarep se raja dhari bala tangga: olle nyaman ban nyaman abali asal.

Pangarep se raja dhari bala tangga ganeko coma pangarep kadhang sakadar aropa du’a. Pasera oneng bisa kapareng otaba enten. Agantong dha’  Se Agabay dunnya neko. Kadhang coma oca’ “malar mandar”, tape abunto’ settong se magaggar aeng mata. Kadhang olle are olle sara, badha sala settongnga na’ poto se pon rida’

“Dina pon ma’, bula rida’, dika pajat pon dhapa’ ka baktona neser dha’ ka na’ potona se aladin, epongsa mon dika”.

Ba sajjana. Ja’lamba’ maske ana’na akemme’e ban atae’e embu’ mama’na ta’ abasto pe-nape. Ta’ ngoca’ balakka’, “ bu…!!! Ba’na cong”. Sanajjan ana’na ta’etemmo juba’ ganthengnga.

Ana’ potona taker aseddiyan aladini. Caremmet. E bakto alalakon eganggu lok-ologanna se agentang ngoko sangger mitong osok. Terrona sadaja na’ potona odhi’ rokon nyalam dhalem abasa ban enggi-buntenna, eolok sadaja na’ potona se semma’ se jau epapolong. Kompoy, peyo’ epadhaten, tape se ngapolong, se aladin ajaga jaga robbuna re-saare lem-samalem gi’ tasalep. Bila pon coma bisa agentang cara ganeko, kadhng coma daddi basa se malebura careta na’ potona dha’ tatangga. Se daddiya gella’ keng e paburung ekorong bibir dhalem gigep.

Bakto dhi-budhina dhapa’ dha’ lobang nojju alam se kapeng tello’ pajat ta’ bisa etebbak, ta’ bisa epanyorot ban epanyander dhalem bakto sakeddebban balakka’. Sela bariya ta’ kengeng epenta kaangguy nyander, tape sopaja epenta epalanjang. Paleng kan ta’ epatao oreng-oreng sopaja padha te-ngate nete e lan-jalan se kene’ katon lebar. Te-ngate me’ tabalusok. Ecoco’ carang ban kalesserra angen sabab jurangnga baceng lebbi baceng dhari bacengnga babathang se ethatthang sambi abangkang.

Ta’ dumadiyan!

Are Salasa manes, e bakto na’ potona bannya’ se alako ke Atna olle nyaman molae gella’ gi’ laggu. Katon nyaman parana. Pasda ja’ pon baras. Coma kare na’ potona se jau se ta’ aladin: ta’ ngapolong ban ta’ tao baremma odhi’na oreng towana.

“Dha’emma se laen, sengko’ moleya,” oca’na lere. Nyaba dhi-budhi coma ekataowe kompoyya. Ta’ sempat ngolok taretan jubara’ jutemor balekka’, ta’ etengale kelbu’na, serep ta’ akarettek, berruy noro’e mangkadda ke Atna. Aeng mata ngalosot agalir dha’ ka settongnga agiba bako’na mata. Na’ potona ngaji, berruy gi’ aguweng, mayyit asandhakep, katon oreng abajang tedhung.

Oreng-oreng dhateng se nolongana, badha mokka’ tabingnga dhapor sopaja atana’, sopaja ta’ nyangsara bila kalowar maso’na oreng se ko’-ngangko’ ban ka’ngangka’ ka tamoy. Mayyit tadha’ se mandi’ana, emo’ dha’ parembagan laen.

Sala setttong se eotama’agi dhalem rembagga paneka masala motong juko’ otaba melle tembangan. Polana bannya’ se tao ja’ ke Atna bannya’ dhi’-andhi’na. Dhalem rembak sakabbiyanna saroju’ kalaban cara melle, manto e soro, asabab ataretan kalaban dagang sape se esambelliya.

Taneyan cope’ engga mayyit ealle ka temoranna, kona ana’na se wa’-towa’an. Palappa pon ekocek ban eguring sacokobba. Oreng-oreng nya otcot dhateng alalabat. Badha se atanya sake’na, badha se nyator se pajat eka’andhi’ oreng babine’ paneka nyator kalaban nyelle’ bacengnga tatanggana, tadha’ se ausul ban amolae ka’angguy ngerem patteha. Lalake’an masang terpal. Panas ngabiyar. Sajan seyang padhana se esorong, badha nyello’ aeng, maddug kaju. Se ngokor labunna paneka kalakownna Ke Aji otaba bindara se badha e kampong, badha se pon mangkat ka koburan tape se aloka’ana tanana pertama paneka bindara.

Mayyit coma e jaga ta’ duli eparanta baremma koduna. Se bako’ nyengla alajjai tamoy, se ngaji pon serep kare Al-Qur’an se akalathagan, lala’ nengga’ ngaromo’ eeba’, koceng ameong semma’ e oja.

Badha panganeser dhari Ratna ja’ bila badha oreng kapateyan, sapa bai wajib aeng bur epajalan (epagili) ka kona se kapateyan sanajjan ta’ nyangke’ bur, sabab olle bur polana sakampong se eajuwaki ban banne ekaandhi’ oreng se sogi ban oreng se andhi’ malolo. Ta’ kera kose taker saabidda paleng coma pettong are ban malemma. Egadiya badha kompolan sabban minggu ban kompolan tadha’ pesseyan salaen kas sombangan se esadiyaagii dha’ kapateyan, padhana terpal, drum, lama’ ban dheng-addheng otaba tabir, labun ban ka butowan laenna coma cangker pereng se ta’ nyadiyaagi.

Mandiyana mayyit. Mayyit eosong ka langgar, ma’ olle gilina pacarenna ta’ ka onjur. Aeng sajeddhing possa’, esellae aeng anga’. Mayyit eseram  epajuwak-juwak, ja’ senga na’ potona se dhari jaba ta’ dhateng yaktena gi’ ta’ kera esocce’e mayyidda maske ngantos lema are laggi’ tape ganeko pera’ ca’-oca’an, tadha’ ca’-oca’an ongguwan onggu. Mayyit socce.

“Mangken dimen gi’ ta’ socce, gi’ agili neka, duburra gi’ agiliyagi kotoranna,” . mayyit epanyandar sakone’,  tekket tabu’na. Kalaban ngangguy kapas , gi’ koneng. Senga barang laju nyaman nongtang. Epanyandar , epajaga sakone’ eketeng balikadda esocce’e pole , buru endha’ socce. Seddeng aeng kare sakone’, ngarte keya sanajjan pon ta’ anyaba. Mayyit socce.

Eosong ka palemper. Ta’ ebundu’ baremma mastena.

Sela mare esa’ malem se nyare sape gi’ buru dhateng.

”Nyare dha’ emma sape, senga’ ta’ abaliya?”, ka caca,

“Sela bariya larang, pa’ juta ballung ngatos, kan ekoca’ larang. Pajat raja,“ saot sala settong oreng.

“Ngakana tolang, empon paorop”, oca’na se laen, oca’ ganeko ca’na se narenna, badha narema ganeko ngece , ngennye’ ban ameler, dha’ se nyambi sela entar ngone’e gi’ ekece gunna tawo se acaca’a ta’ tawo baremma lempona oreng se alako esoro dibi’ ta’ mana.

Polana larang se nyoro motos kaangguy mabali, “ bali’ nyare laen, ta’ kowat, se amoda’an”, kalaban dada rerengen malem ganeko keya manto se soro mangkat mabali.

Mayyit gi’ badha e attas lencak, eenepaki samalem, pangomomanna epetpedda pokol dhuwa’ seyang kalagguwanna. Tape sela pokol satengnga tello’ buru ranta, paneka elabune tor esaladi  epalemperra sanajjan masjid coma e lawo’anna bak jau ban jalanna bak sara. Tapalang labu, mayyit sa-bisa gaggar, ban sambi koburanna e mor dhaja’anna asemma’an. Ma’olle ta’ egiba alengleng.

Mare asar  se ranta petpeddanna. Bindara adhabu, ”manabi Ke Atna ka’ dhinto gaduwan aala dha’ para ajunan sadaja nyo’on sapora, moga-moga Ke Atna ngaolleya kennengngan se samporna tor ngaolle rida’na Guste Pangeran. Amen ya rabbal ‘alamen.”

Saterrossepon se nomer dhuwa’, manabi Ke Atna gaduwan otang dha’ para ajunan sadaja langkong sae langsung hubunge ahli warissepon. Se saterrossepon, sahebul mosibah mator sakalangkong atas partolongan para pada ajunan sadaja. Sohebul mosibah ta’ gaduwan babales moga Allah aparenga babales se raja, ban salastare ka’dhinto pada ajunan ta’ kengeng laju paleman dha’ dalemmepon bang-sebang, eyatore longgu dhimen sareng sohebul mosibah, badha sadaka sakone’, ampon cokop dhari kawula ……”.

Malem bari’anna nyambelli sapena, olle dhari lawo’ amoda’an, coma tello ratossebu. Sapena lempo, pantes ban argana. Ana’ potona satatangga’an tadha’ se ta’ melowa, arassae kakabbi dha’ nyamanna juko’ sapena oreng towa se mate, bila pole ajuko’a sape mon ta’ e baktona kapateyan balekka’. Mon pon etemmo ja’ nyambelli sape bannya’ oreng se lalabada ban athlila sabban malemma ban se nolangana asarwa ta’ kera sakone’, emo’ dha’ na’ potona ganeko biyasa, kodu agabay jajan kaangguy lo’-tello’.

Tape nape, sapa tega ngabas na’ poto ta’ nyaman ngakan maske ajuko’ sape sakale. Onggu mellassagi. Settong ta’ arassae juko’ sapena banne ta’ enneng ngakan juko’na oreng mate ban nape-nape, badha kan ta’ enneng dha’ nape baina oreng mate, mon sampe’ ngakan badha daddi panyake’ ta’ sara, keng lat-moladan. Sara sakone’, mate laju!. Engga bali’ atana’ laen. Aga-jaga. Tape se ganeko laen dhari se bida. Pajat ngakan dha’ napena ebakto ganeko; juko’ ban nase’na padha arassae, paggun ta’nyaman, lakena ta’ endha’ esoro nyare ban mabali sape ta’ dhateng sela lagguna lo’-tello’na. Badha oca’ ja’ lakena paneka tanang sokona dagangnga.

Sapa ta’ caremmet, sela esoro nyare gi’ esoro mabali, ban sambi kare ngoca’ pera’, nyamanna dibi’. Pajat epabali sapena keng ngenep tello are, pajat bila napso nyorong caremmet. Engga se nyoro emo’ ban kasta. Manto ganeko ta’ tatemmo dha’ kae se epetpet, caremmet. Malem kapeng empa’, manto ekone’e, gabay pangapora dha’ oreng towana manto dhari korang teppa’na pola tengka mattowa, se nyoro sanajjan banne mattowa dibi’.

“Buh, ella, Cong, ateppa’an se ba’na”, oca’na majadhi’di.

“Anapa, Ten?”.

“Aduh, ella, palangnga sengko’. Ya ta’ bisa bila la napso epakaadha’. Paleng pajat enga’ jarowa akalla”.

“Anapa? Enten. Ta’ oneng pole, paleng gi’ lesso se abaliya, banne cara ganeka.”

“Ya ta’neser ka ana’na ban binena e dhinna’ taker koros”.

“Enggi ta’ oneng. Napa gi’ neser ka embuk, mon pon ta’ neser ta’ kera dhapa’ pole. Pasera bai ta’ laten. Jarengan malemma tore, enggi padhana se eco-koco mar-samar ganeka ka kaula. Sela  malem gi’ jau ajalan sambi.”

“Ya enja’ babatek reya ta’ ekenneng oba, Cong!” t

Binena se ta’ dhateng lakena etangale ngalengsang, esto ta’ ekenneng toto ban-saromban, ganeko pajat esto dha’ lakena. Ana’na se ta’ tao dha’ nape coma agaja’, berka’ dha’ bara’ dha’ temor. Tabarangka’, nanges ngolok eppa’ tadha’.

Malem ganeko. Malem marena petpeddan, artena molae malem pertama engga malem to’-petto’ ebadha’agii tahlilan. Se yakin paggun bannya’ oreng ngenep, ta’ pera’ taretan ban na’ potona, tatangga nolonge ajaga ban sopaja arassa ta’ kaealangan oreng towa ma’ olle arassa badha se nyennengngagi ban ta’ kaseppeyan parana.

Bila mare tahlilan. Kare mokka’a pangajiyan ketab koneng mera, tape bila keyae se adinggal tadha’ se mokka’a pangajiyan ganeko. Paleng sengka. Mon pera’ ekaedhing ja’ mate are Jum’at, Rebbu, otaba Salasa manes ban Sennen nape tadha’ ta’ parlo. Dina ma’ ekaedhing se mate oreng sabbar paggun, kajaba keyae buru tadha’.

Tahlil mare. Kalaban etotop patteha ban amin dhari jama’a, kopi, nase’ eangko’, kobugan aesse aeng, gellas aesse aeng, serbit nyosol, banne gellasan padhana Aqua aengnga maske andhi’ bali’ eparowa.

Salawat parsasat oca’ “Bubar Barisan” dhalem upacara are kamardika’an, ja’ saongguna salawat ganeko banne ka angguy nyoro mole. Coma tandha ja’ acara mare, keng mon ta’ salawat oreng ta’ jaga’a kaangguy mole. Salawat ganeko ta’ nemmo nyama, nyamae panotop mare!. Gan dhuwa’an, settong, lelema’ se mole. Sampe’ kare se ngenebba ban se ngajiya ketap ban mera.

“Ba’na ta’ ngenebba, Cong?”

“ Bunten, Nye.” Sawodda. Kompoy ponakan se mate.

“Ya, kassa’, lagguna malem abali pole, ngenep pas , sapa ajaga’a sengko’ mon ta’ ba’na balakka’,” ca’na nyaena se ta’ laen binena Ke Atna.

“Tore aeccosa!”.

“Ekemma eccossa, mara kala’?”

“Ba’-oba’, tore kaenja,”, genna’pon kaempa. E paddu dhi dhaja pon ngaceplos

“Napeyan neko?”

“Tengkongan laju”, sawodda oba’na. Cos ekocco’.

“Ma’-lema’,  addha ja’ bas-abasan ta’ pate abit!”

Olle sakejja’ laggi’,”to’-petto’, mare lo’-tello’”

Se badha e dhinto tantona padha bakal mateya kabbi, padha Ke Atna.

                                                                                                           

            Bu-Abu, Bulan Rasol 1430

* Muhammad Toyu, mored kellas III MA. Mambaul Ulum, Gappora, Songennep.