Nyalethong

Lukman Hakim AG.

Garudhu` rembak padhana se daddi somberra pokpara. Pokpara se ta` takera sabellunna. Ce` sanget bangedda. Antara settong bala ban bala se laen asabab daddina rembak dhari na`-kana` se kabilang gi` ta` genna` akkal nyaman sossana.
            Kasebbut nyamana reng disa se ce` ajagana ka se anyama adat se daddi sapo` ban rentedan panodan caretana parjalanan. Parjalanan ta` bisa egugat polana badha sabab se moskel kaangguy aoba barna. Epaten e atena bang-sebang, daddi anggi`anna kasaroju`an sadaja masyarakat e kampong Nae`an. Kampong se menorot jejjer careta kona, menangka kampong se daddi gudhangnga oreng alem.
            Bisa daddi pokpara monggu reng-oreng se badha e Nae’an ban sakobengnga bila badha rarembagan se nyelbat dhari kabiyasa’an se kajalanan. Babulanganna guru kona paggun cekka’ ta’ kenneng ongkel. Koko parana. Babulangan guru kona, daddi ce’ kokona parana, epajalan ban eangguy dhalem kaodhia’an re-saare.
            E kampong paneka, ta` bannya` paddegganna bengko. Coma sataneyan lanjang dhari bara` ka temor. Romana dhep-addhebban dhaja lao`. Lanjangnga taneyan paneka ra-kera coma saratos meter. Roma se adhep dha` dhaja coma pa`-empa`. Se addhep dha` lao` badha lema bengko etamba settong lolompong kennengnganna rang-barang ollena hasel bume.
            E lao`na taneyan, e budhina bengko se dhi lao` kapaddek settong langgar kennengnganna na`-kana` ngaji. E adha`na langgar gapenaka ngampar taneyan ta` elepa. E taneyan genaka tombu settong bungkana nyeyor gaddhing, dhadhuwa` bungkana nangka, settong bungkana pao ban settong bungkana balimbing.
            Menorot careta, bungkana nangka ganeka ampon aomor lebbi saeket taon. Sabab, nakela Nyi Tariya gi` kana`, bungkana nangka paneka ampon badha. Bi-lebbi, bakto gapaneka tenggina ampon lebbi sapamanjengngan. Ban bungkana nangkana ampon tao abuwa. Buwana biyasana epetthek gi` ngodha ekagabay gangan otaba epetthek bila ampon towa; massa`. Rassana ce` manessa. Nangka salak, nyamana.
            Samangken Nyi Tariya ampon ngagunge bannya’ kompoy ban peyo’ dhari para pottrana. Sadaja pottre-pottrena ampon ala-bala.
            Saenga`na kaula, teppa` e adha`na langgar se kasohor kalaban nyama Langgar Nae`na (polana langgar ganeka badha e kompong Nae`an) lakar tombu nyeyor gaddhing ban bungkana nangka. Kalao`an sakone` badha bungkana jerruk porot. Nangeng, abareng bi’ jalanna bakto, bungkana jerruk ganeka samangken ampon tadha’ asabab mate, kerreng pas epoger sakale. Bungkana jerruk ganeka tombu teppa` neng e padduna jeddhingnga langgar. Kacathet, jeddhing paneka epaddek taon 1965. Taon gapenaka katoles neng padduna jeddhing se tadha’ tabingnga. Tadha` tabingnga sabab gun coma gabay paudu`an, banne pamandhiyan.
Ka mor lao` sakone` dhari jeddhingnga langgar ganeka, badha settong roma ne`-kene` mon ebandhing ban roma se laen. E roma gapaneka kaula anaong dhari panassa are ban bacca derrassa capcap aeng ojan. E roma ganeka, kaula odhi` kadiya ranca` tadha` bungkana. E roma ganeka, badan kaula pera’ ekagabay panyepperran sabab aba’ lakar aperna’an badha e kottha. E kottha Songennep aba’ nyare elmo sajjegga kalowar dhari sakola’an se esappowe Ke Ari.
Lerres e temoranna roma ganeka badha settong roma se ekennengnga Ba’ Ajji sareng sajina, pottra sareng mantona. Ba’ Ajji Hasyim genaka se daddi pangasepona sadaja oreng Nae’an manabi badha kaparlowan, saamponna Nyi Tariya. Sabab, coma kare Ba’ Ajji menanka lalake’ se paleng seppo. Asabab kaula neng e kampong Nae`an gi` buruwan se sabellunna badha e kampong Labbuwan. Dha` lao` dhari Nae`an lebat kantor polisi, pasar tor jalan beccer, lena leca’ patekang cellot.
            La, e dhi bara’anna dalemma oba’ ganeka, e roma kaula gapaneka, babine` seppo menangka ebu badan kaula ngebbulla oa`na tomang dhari dhapor. Dhapor se aongguna lebbi patot esebbut kandhangnga embi` otaba sape. Salaen ebu, badha ale` se gi` kana`. Ra-kera gi` aomor lema bellas taon. Asakola gi` kellas tello` Tsanawiyah (MTs), nyamana Aliyah. Taretan bungso dhari empa` taretan se badha.
            Aliyah, taretan bungso kaula, rembi` e Sambas, Kalimantas Bara` taon 1995. Sataon sabellunna pokpara etnis antara Madura – Dayak agumbek magunjek jagat anglebadi kabar se abarbar media.
            Aliyah menangka taretan se kennengngan lahirra nyelbat, ta` padha ban tan-taretan se laen. Ta` kajabana kaula. Sabab, dhari tello` taretan, tamaso` kaula rembi` e tana Sumatra, teppa`na e Palembang. Dhari are katerbi`anna bai ce` bidana. Mon taretan se tatello` rembi` e malem Salasa, Aliyah rembi` e malem Rebbu.
***
Kasebbut nyamana Aliyah. Lema bellas se tapongkkor rembi`. Ramana se jugan rama badan kaula, anyama Juhari  ban ebuna anyama Sahwiya. Sabban are, ramana ta` pate perna e romana, mun ta` badha e sabana paste nokange e bengkona oreng.
Abareng bi` ngontabba are, ramana Aliyah mangkat ngeba pakakas sacongkabba kabutowanna. Kabutowanna tani otaba kobutowanna tokangnga roma. Seddheng ebuna, sabban are lakona ngare` kaangguy pakanna sapenase lebbi pantes e sebbut pe’empe’. Sela bariya ollena ngala’ owanan. E kaluwarga ganeka kenneng koca`agi kaluwarga se abak cokoban dhalem kabutowan odhi`na. Molae dhari kabutowanna dhapor, masakola ana`na otaba kabutowan se laen.
Molae gi` kene`, bila jaga tedhung gu-laggu coma ebarengnge kaka`na se la kalowar dhari sakola dhasar (SD). E bakto jareya, Aliyah gi ta` asakola. Padhana mano` se ngarapkap ambar nyare pakan ka ba-saba, ka talangan, balanan otaba kennengngan se bisa ngolleyagi hasel aropa pakan monggu mano`. Ta` kajabana oreng towa dhuwa`na Aliyah se sabban laggu, jang lagguwan kalowar akasap guna nyare ngebbulla tomang e dhapor ban montona polo` otaba sobbluk patana`anna..
Maske oreng towa dhuwa`na Aliyah kalowar gi` ra`-tera` tana, ta` sampe` adina kawajiban menangka oreng towa monggu na`-kana`na se gi` kene`, otamana ana` bine`na se anyama Aliyah. Aliyah se bakto ganeka gi` ce` butona ka bantowanna oreng towa erabat ban eparanta sampe` mare mandhi ban mare ngakan.
Sabellunna Sahwiya mangkat ka saba kaangguy nyare pakanna sapena, lebbi gallu ase-berse, atana` ban maranta kaparlowanna ana`na se dhadhuwa`. Bi-lebbi` Aliyah se gi` kene`. Karana gi` kene` Aliyah nemmo bai se epenta sampe` etangese. Padhana na`-kana` se laen, Aliyah kadhang nemmo bai se epenta ban kadhang pamentana elowar kamampowanna oreng towana. Tape, maske kadi paneka, nyamana oreng towa paggun abalangaja nyare cara baramma se mabunga`a na`-kana`na.
Nyamana oreng towa, tadha` se terro ana`na ta` jembar dhalem odhi`na. Padhana umumma, Sahwiya abungo dhari tedhunga sabellunna adan sobbu alecceng dhari rong-corongnga masjid otaba langgar. E bakto reng-oreng padha asapo` dhalem tedhungnga ban coma sowarana jangrek, jerring ban keban malem se ajaga`an oreng kaangguy ngadhep ka Se Kobasa.
Sabellunna adan sobbu, Sahwiya jaga dhari katedhunganna. Dhalem parjalanan mempena, Sahwiya kadibi`an nojju ka pakeban e budhiyanna roma ban dhaporra. E pakeban ganeka, pon ngantos cellebba aeng asella toronna ebbun se bakal agili ka salerana, asta ban anggota badan se laenna.
***
Samangken Aliyah pon omor lemabellas taon ban e sakola`anna e nekdagagi e kellas tello` Tsanawiyah (MTs). Kabilang omor lemabellas, Aliyah molae tao ka barna odhi` kalaban taresna. Aliyah molae magili pekkerra nyelle` parjalanan odhi`na saabidda apolong ban oreng towana. Dhari tadha`na sampe` badha. Dhari badha se etandhai rembi`na sampe` samangken se ampon molae lebur nyare lambanna. Tanto Aliyah nyamana Babine`, lamban se emaksot areya lalake` se ekaleburi.
Aliyah asakola e disa se abak jau dhari karammeyanna kottha se aga`lir ondur-dhatengnga messin ban kabar se ta` nanto tao ka somber asalla dhimma se nyemburragi. Ta’ padhana kaka’na se aseggudan badha e kottha. Ta’ padhana embugga keya se abit badha e pondhuk. Ta’ padhana kaka’na se sareyang, maske ta’ mondhuk asakole e sakola’an se badha pondhugga. Sakola’an se ngadha’agi otaba ngatama’agi pangajran agama. Ta’ padhana ramana se coma asakola SR. ta’ padhana ebuna se ta’ tao rassana toju’ e korsena sakola’an. Tape, maske ta’asakola ebuna, penter mon maslah tong-bitongan. Tong-bitongan pesse, apa pole.
Padhana biyasana, Aliyah asakola. Aliyah bisa koca`agi na`-kana` se toro` oca` ka oreng towana ban ka guruna. Tadha` keccap, oca` apa pole okara se alaban alonca` dhari bibirra bila ebulang oreng towa ban guruna. Aliyah menangka settong mored se patot etero pola tengkana. Sabab. Aliyah aropa`agi mored ban ana` se ta` tao acangnga` ka babulanganna oreng towa ban guruna. Manot.
Tape nyamana oreng odhi`, ta` sakabbiyanna jekjek. Agundhek. Odhi` terros aoba lebbi santa` dhari gulina jarum ejjam dhalem detik. Katon lebbi santa’ dhari keddhap se ngoncelat ta’ adina lampat e cellana labang. Lebbi derres dhari cabcabba ojan e mosem nembara’.
Pekker kadhang lakar ta’ bisa ekalenthong tale se paleng serret. Pekker lakar agabay oreng aoba. Pekker agabay oreng juba’ tengka daddi bagus. Pekker kadhang agabay oreng aoba dhari pagus daddi juba’.
Padha ta’ bisa nyangka aobana pekkerra Aliyah se dhari gi’ kene’ addhi’ eccap na’-kana’ sabbar, manot ban ta’ tao acangnga’an ka dhabuna oreng towana guruna otaba ka reng-oreng se patot ehormat. Aliyah daddi na’-kana’ se bida dhari sabellunna. Aliyah mo-temmo daddi oreng banneyan makasambu’ bannya’ oreng. Tengkana agabay reng-oreng tacengnga’ anya-tanya apa se sabendherra mabisa aoba Aliyah.
Ya, Aliya aoba daddi paraban se mosse’. Mosse’ padhana se alebbiyah dhari keban ta’ epangger e alas. Ca’na reng kona padhana ne’-kene’na cabbi lete’, kene’ keng mosse’ ban ate’-lette’, melette’ bibirra oreng se neng-enneng bisa ngacaca. Ya, Aliyah se la asakola kellas tello’ neng e disana.
Dullu, kabbi oreng padha tao ja’ Aliyah ta kera masola. Sabab, dhari gi’ kene’ Aliah lakar tadha’ careta ja’ Aliyah mangan. Kabbi kadhang bisa aoba; se bagus daddi juba’ se juba’ daddi bagus. Ta’ kajabana Aliyah, sateya ekaposang lantaran tadha mole ka romana. Saminggu abidda tadha’ dhateng, maposang bannya’ oreng. Aliyah se biyasana sabban mangkat ka sakola’an paste amet ban menta edi ka oreng seppona. Bila mole paste ta’ tao per-sepperran. Mon Aliyah per-sepperran kalaban abala gallu sabellunna, padha se ngarte ja’ mon mole tellat paste ekaposang. Tape, sateya arapa ma’ pas tadha’ mole? Cacana oreng ngagaruweng padhana sap-sabba nyarowan ethaktahk lebunna.
Padhana se biaya kajalanan sabban are Jum’at, Aliyah mangkat ka sakola’an dhalem kagiadan Pramuka. Paleng malem, Aliyah pokol lema’ paste la badha e bengkona. Sabellunna mangkat, Aliyah ta’ loppa se amet ka Ebuna, tape ta’ amet ja’ per-sepperranna.
Bakto terros ajalan, Aliyah daddi babine’ dibasa. Bannya’ oreng nyebbut ja’ Aliyah kenning koca’agi paraban disa.
***
            Are la compet. Langnge’ ban bume padhana la rapet. Kabadha’an padhana mosem samarena mayyit epetpet. Esep.
            Kabbi padha posing, kabbi padha ngalengsang.”Aliyah elang,” ca’na sala settong oreng se tao ja’ e bangkona Aliyah banyya’ tanges berruy kaelangan Aliyah. Bulawi, kanca sakellassa Aliyah menangka kanca paleng akrabba Aliyah. Romana Bulawi laen disa ban disana Aliyah ngedhing ja’ Aliyah tadha’ mole. Bulawi se gella’na apolong e sakola’an dhalem kagiadan Pramuka kaburu entara ka bengkona Aliyah. Bulawi mangkat aberri’a kabar se sabendherra, ja’ dha’emma Aliyah ban aberang sapa Aliyah mole dhari sakola’an. Ban kaburuna Bulawi se entara ka romana Aliyah terro duliya abala ponapa se sabenderra se kadaddiyan ban Aliyah.
            Bulawi, settong mored se mole paleng modhi dhari ca-kancana se laen. Bulawi nangale ja’ Aliyah mole abareng lalae’ se ta’ ekataowe nyamana sapa ban dhari dhimma asalla. Pera’ se ekataowe Bulawi ja’ lalake’ se abareng Aliyah lakar seggut nangale ngamba’ pamolena Aliyah neng e lowarra sakola’an. Melana, Bulawi pas noro’ jalanna Aliyah ban lalake’ se abareng ganeka.
            Tanges, ngamba’ padhatengnga Bulawi se bakal ngeba kabarra Aliyah.
            “Ba’na kancana dha’emma, Cong?” dhabuna ebuna Aliyah sambi berka’ masemma’ ka Bulawi.
            “Anu. Anu… Aliya….,”
            “Dha’emma, Cong? Dha’emma? Arapa kancana ba’na, Cong?” sabellunna Bulawi abala, ebuna megga’ cacana Bulawi.
            “Anu, Ma’, gella’ Bulawi paleman abareng bi lalake’. Kaula ta’ oneng pasera lalake’ se abareng Aliyah.”
            “Dha’emma, Cong?”
            “Dhapa’ ka tengga jalan, kadhuwana etabbra’ bikep…..”  Bulawi ta’ bisa nerrossagi caritana, edulluwi robbuna ebuna Aliyah se nyambellut ka Bulawi. Reng-oreng padha asepsap se nolonga.
            “Aliyah badha e roma sake’. Roma sake’ kottha.”
            Dhari bannya’na oreng se badha, sabagiyan badha se berka’ entar nyare kol se entara ka roma sake’ badha se usaha majaga ebuna Aliyah se kalengnger, ealle attas lencak e pangkeng tengnga. Lencak se biyasa daddi katedhunganna ebuna Aliyah ban rakana.
Bulawi paggun badha e taneyan abareng dhi’-majdhi’na Aliyah.
“Gella’, dhalem nyabana se ampon settong dhuwa’, Aliyah sempat netep salam ka ebuna. Salam ganeka epadhapa’ Aliyah ka kancana badan kaula se ajaga e ka’dhissa’.” Sambi bas-abasan ban nyare cara se paleng teppa’ kaangguy madhapa’ pessenna Aliyah
“Apa pessenna, Cong?” sambidda pajadhi’na Aliyah.
“Aliyah nyo’on sapora, ampon alanggar baburuganna reng seppona ban guruna. Aliyah gella’ abareng lalake’ bur-leburanna. Aliyah nyo’on sapora se sanget banget.”
“Aliyah gi’ odhi?”
“Em…. Sabellunnepon kaula nyo’on sapora ta’ duli ka’enja,” Bulawi ta’ duli bisa nanduggagi okarana. “A… Aliyah ampon ta’ anyaba.”
“Apa?” kabbi padha rampa tanyenga’. Sabatara ebuna Aliyah gi’ ta’ asambung ka se catorra oreng e taneyan. Se mangkat ka roma sake’ gi’ ta’ dhapa’.
Garudhu’ berruy tanges ngolowagi rassa ta’ narema. Aliyah se pon ta’ anyaba e kamar mayyit, kacep seppe. Dhangdhang nyalaop e attassa ata’. Seppe. Epaji.

(Careta paneka etoles menangka sasemba’an
Dha’ Ebu, Adzim, Ahmadiyah tor ale’ badan kaula).
“Ale’, sabbara dika ngadhebbi kanya’atan odhi’
maske tadha’ reng towa lake’!”

Songennep, 27 Maret 2010










Post a Comment

Lebih baru Lebih lama