Bhâb Oca’ Bhâsa Madhurâ

Angghidhân M. Hafid Effendy, M.Pd. *)

Morfologi tamaso’ sala sèttong bâgiân dâri pramasastra sè nalèktègi oca’ bhâsa Madhurâ. Noro’ kadâddhianna, oca’ èbâgi dâddhi tello’ macem, engghi paneka; oca’ asal, oca’ obâ’ân, bân oca’ camporan. Sapanèka jhugân menorot macemma oca’ èbâgi sanga’ macem; èngghi paneka; oca’ bhârâng, oca’ ghântè, oca’ sèpat, oca’ ghâbây, oca’ tamba’an, oca’ sambhungan, oca’ bilângan, oca’ lantaran, bân oca’ serro.

Dâri pan-saponapan macemma oca’ è attas, saterros èpon jhâjârbâ’ân dâri oca’ mènorot kadâddhiânna è bâbâ panèka:

1) Oca’ asal èngghi panèka : oca’ sè ghi’ ta’ aobâ dâri asalla. Opama : oca’ bengko, korsè, kalambhi, bsl.

2) Oca’ obâ’ân èngghi panèka: oca’ sè ella masettong kalabân aghunaaghi èmbuwân (ter-ater, sessellan, bân panotèng ). Opama: oca’ è bengko, sa kanca’an, amaènna, bsl.

3) Oca’ camporan èngghi panèka: oca’ dâduwa’ sè ècampor, kangsè kennèng koca’ paramasèttongnga artèna. Opama : oca’ ghulâ bâto, roma sakè’, bân saptanang/sattanang, bsl.

Saterros èpon jhâjârbâ’ân oca’ menorot macemma bâdâ sanga’ macem, èngghi panèka:

1) Oca’ Bhârâng èngghi panèka : oca’ sè anyata’aghi râng-bhârâng bân pa-apa sè kennèng andhijhagi bhârâng. Opama: landu’, pèssè, korsè, bsl.

Oca’ bhârâng arèya bâdâ sè anyata’aghi kalabân oca’ asal ( korsè, angèn ) bâdâ sè anyata’aghi oca’ obâ’ân, akanta:

Ka --------- kabelli

Pan --------- panbâjâr

Pe ------------ petotor

Pang ---------- panglepor

2) Oca’ ghântè èngghi panèka: oca’ sè dâddhi ghâgântena nyamana bhârâng bân pa-apa sè kennèng andhijhagi nyamana bhârâng. Opama:

· Ghâgântèna nyamana orèng.

1. sèngko’, bulâ, kaulâ,
2. dhibi’na, bâ’na, panjhennengan, sèdâ.

· Ghâgântèna nyaman orèng sè andi’

1. tang, sang,
2. bâ’na, sampèyan,
3. Na, nyamana, pangkaddhâ otabâ tètella orèng jarèya.

· Ghâgântèna pètodhu mongghu dâ’:

a. orèng bân bhârâng pa-apa : rèya, rowa, jarèya.

b. Kabâdâ’ân : bâriyâ, bârinna’.

c. Bânnya’na pa-apa : sabâriya, sabârinna’.

d. Kennengan : diyâ, dinna’, dissa.

e. Bâkto : satèya, bajângkènè, ghi’ bhuru.

· Ghâgântèna pètanya mongghu dâ’:

1. orèng : sapa, sapa’an.
2. Bhârâng pa-apa : apa, apana, apa’an.
3. Kabâdâ’ân : bârâmma, dâ’ remma.
4. Bânnya’ pa-apa : bârâmpa, bârâmpa’an.
5. Kennengngan : dimma, è dimma, dimmana.
6. Bâkto : bilâ, bâjâ apa.
7. Marghâ : arapa, sabâb apa.

3) oca’ sèpat èngghi panèka : oca’ se anyata’aghi tabiat, bârna, rassa, bhângon. Opama: jhubâ’, raddhin, manes, loncong rajâ. bsl.

Oca’ sepat areya bâdâ 3 macem:

a) sèpat sè anyata’aghi kalaban oca’ asal: raja, raddhin.

b) sèpat sè anyata’aghi oca’ obâ’ân: atowa’an, kakènè’en, leng-cellengan, bsl.

c) oca’ sèpat sè olle oca’ tambâ’ân, akanta: lebbi pènter, mèra ghellu, gânteng kadhibi’, bsl.

4) Oca’ ghâbây èngghi panèka : oca’ sè anyata’aghi pangghâbâyânna mahlok bân èn-laènna, akanta: ngabas, ngetter.

Oca’ sè noddhuaghi kabâdâân, dâddi toro’anna oca’ ghâbây, opama: atemmo, taporop, kaelangan.

Bâdâ polè sè ènyamaè oca’ partolonganna oca’ ghâbây, akanta: bhâkal, mastè, kennèng, bsl.

Opama: Toyyib bhâkal mangkaddhâ.

Okara jarèya asalla dâri : Toyyib mangkat; tapè serrèna Toyyib ghi’ ta’ ajhâlan mangkat, lajhu èpasangè oca’ bhâkal.

5) Oca’ tambâ’ân èngghi panèka : oca’ sè dâddhi katerrangnganna oca’ ghâbây, oca’ sèpat, oca’ tambâ’ân, otabâ oca’ bilângan, opama:

· Ahmad nolès bhâgus.

· sapèna talèbât koros.

· sapèna pa’ polo lebbi.

Conto okara è attas aropaaghi okara sè ètambâi oca’ tambâ’ân. Oca’ tambâ’ân sè laèn èngghi panèka: ella, bellun, segghut, kabhuru, ghu-lagghu, bsl.

6) Oca’ bilângan èngghi panèka : oca’ sè aropaaghi sèttong, duwâ’, tello’, empa’, bân bisa aobâ ka oca’ bilângan tong, wa’, lo’ pa’.

Tarkadhâng bâdâ sè dâddhi oca’ bilangan pètto’ --- pettong (pèttong kalè)

Sanga’ --- sangang (sangang kalè)

Bâllu’ --- bâllung (bâllung kalè)

7) Oca’ sambhungan èngghi panèka : oca’ sè èkaghâbây bhung-sambhungnga ra-okara otabâ ca’-oca’ , opama: Sitti perak, sabâb èberri’ pèssè bân kalambhi.

Oca’ sambhungan arèya tarkadhâng bâdâ è dâ’-adâ’na okara, akanta: saellana sapèna paju, bhuru tao mellè kalambhi.

Macemma oca’ sambhungan èngghi panèka: ban, bi’, molana, nangèng, sanajjân, sopajâ, kangsè, sabelluna, bsl.

8) Oca’ lantaran engghi paneka: oca’ se esembuwaghi è adâ’na oca’ bhârâng, oca’ ghânte, sopajâ taowa dâddhi katerranganna okara, opama:

Alè’ entar ka sorbhajâ.

Sapèna bâdâ e kandhâng.

9) Oca’ serro arèya oca’ sè tarkadhâng èkoca’aghi parappa’na ghetton, pèrak, sossa, takerjhet, opama:

* Wa, Tini ma’ tao bariyâ..

* Masya Allah, ceppet ongghu kaka’ dâteng.

 

somber tolesan : http://pakem-maddhu.blogspot.com/