Angghidhân Syaf Anton Wr
Nombuwâghi kakowadhânnépon sastra jhughân anḍi’ arté nombuwâghi séttong kasaroju’ân ḍâlem nombuwâghi kakowadhân adhât parnata (kabuḍâjâ’ân). Anglébâdhi sastra manossa bisa ngarghâi ḍâ’ ka maksottépon kaoḍi’ân sé salerressa. Naléktéghi sastra sareng kamajhuwânnépon teknologi aropa’aghi ḍuwâ’ taréka sé kodhu samé-samé élampa’aghi kaangghuy nombuwâghi séttong kasaroju’ân, tor kakowadhân saéngghâ bisa manyolbhu’, tor majhenno ḍâ’ ka adhât parnataépon (kabuḍâjâ’ân) bhângsa.
Kalabân kabâḍâ’ân sé kadhi kaḍinto, maos kamajhuwânnépon sastra Indonesia aropa’aghi séttong lalampan sé cé’ saéna, sanaossa ta’ andhâddhiyâghi kajhumambhârân. Ka’ḍinto bisa ébhuktéyaghi kalabân ngombârrâ bhujhângghâ sé cé’ bânnya’na, nangéng bâḍâ jhughân bhujhângghâ sé sajân abit sajân sakoné’ materbi’ angghidhân otamaépon angghidhân sénojjhu ḍâ’ka sasatra. Ka’ḍinto bisa épangghi sareng sakoné’na majalah-majalah, jhughân sorat kabhâr sé aparéng kennengnan kaanghuy anghidhân sastra, saéngghâna sastra ka’ḍinto ta’ émaos, jhughân éjhâuwi.
Saka’ḍinto jhughân ḍâlem parkara materbi’ séttong bughu sastra, oréng sé ngaghungé kasap (usaha) eccabhânnépon bughu cé sakoné’na ngeccap ghu-bughu sastra. Sastra ka’ḍinto ampon éangghep ta’ ngontongagi. Sanaossa ghi’ bâḍâ sala séttong bhujhângghâ sé ghi’ ngarghâi materbi’ angghidhân sastra. Namong bhujhânggghâ ka’ḍinto kodhu ngaghungé kakowadhân kaangghuy makalowar bhânḍhâ dhibi’, sé ta’ bisa ngarep kaontongan ḍâri materbi’ bughu-bughuwépon.
Cé’ ngennessa, séttong Naghârâ akadhi Naghârâ Indonesia sé kalonta “soghi tor rajjhâ”, namong cé’ méskénna eccabhân-accabhânnépon bughu sé ngeccap bughu adhât parnataépon (kabuḍâjâ’ân) dhibi’. Sanaossa bâḍâ, namong cé’ sakoné’na ébhânḍhingaghi ḍâri bânnya’na bhujhângghâ sareng angghidhân-angghidhânnépon. Ahérrépon angghidhân sastra ta’ kaoladhân, jhughân ta’ tandhuk ḍâ’ka tojjhuwânnépon, éngghi ka’ḍinto pamojhi, tor pangalem ḍâ‘ka sastra.
Pangarep kalabân kamajhuwânnépon teknologi bisa’a masamarambhâ “ké’rangké’ kakonéngan” kaangghuy mamajhu angghidhâ-angghidhân sastra, jhughân adhât parnata (kabuḍâjâ’ân). Nangéng ropaépon para bhujhângghâ-bhujhângghâ ajhâlân bi’-dhibi’ sébâng. Bâḍâépon kas-pakakas teknologi akadhi Televisi ta’ nyaḍiyâ’âghi kennengngan kaangghuy sastra, dhinéng Radio namong sabâgiyân jhughân cé’ sakoné’na nyaḍiyâ’âghi kennengngan kaangghuy sastra, namong bâktowépon sakejjhâ’. Alam intenet ropaépon ta’ bisa éghuna’aghi kalabân ghâmpang.
Kadhâddhiyân sé kadhi ka’ḍinto andhâddhiyâghi séttong alasan, kadhiponapa sastra ka’ḍinto ma’ ta’ émaos, jhughân ta’ ékasenneng é. Sé ghilirânnépon andhâddhiyâghi séttong sangka’an jhâ’ maghâr saré ta’ ngarghâi ḍâ’ka angghidhân sastra. Lakar lerres manabi maghârsaré ta’ ngarghâi ḍâ’ka sastra, ka’ḍinto aropa’ahi aral kaanghuy kakowadhân nombuwâghi sastra Indonesia. Korangnga kakencengngan, tor ngarghâi sastra neng é mahârsaré ka’ḍintoménangka séttong parkara sé langkong malarat. Nangeng ka’ḍinto aropa’aghi séttong pangarep sopajâ kadhâddhiyân ka’ḍinto bisa ékaghâli tor ékaberrâ’ kalabân parjughâ.
Saterrossépon kadhi ponapa taréka-taréka sé bisa élampa’aghi bisa nombuwâghi sastra ḍâ’ kabâḍâ’ân sé cokop ngontongaghi. Tanto bisaos sé langkong ghâmpang, tor cokop parlo éngghi ka’ḍinto nombuwâghi, tor ngarghâi sastra neng é maghârsaré. Taréka ngarghâi sastra ka’ḍinto hasél, manabi kalongédhân nganghit sastra sareng sé ngarghâi samé-samé moḍḍhâ é maghârsaré. Ka’ḍinto jhughân sé ta’ ngorangana kasaéyannépon sastra bânné namong kaanghuy ékaghâli, nangéng kodhu éarghâi sastra ka’ḍinto.
Kadhi ponapa Kabâḍâ’ânnépon Bhujhângghâ Madhurâ.
Sastra masṭéépon dhâddhi bâgiyân ḍâri kaoḍi’ân, saka’ḍinto arebbhân HB. Jassin (1979). Arebbhân tor pamangghi ka’ḍinto salagghi’ kapra, tor ménangka pandhuman sopajâ bisa dhâddhi tegghudhân, tor pétanya “Bhâ’ lerressa sastra ampon dhâddhi bâgiyân ḍâri kaoḍi’ân?”, otabâépon lebbi réngkes polé, “Bhâ’ lerressa sastra Madhurâ ékasenneng é kalabân maghârsaréépon?”. Langkong saé, sastra bânné namong dhâddhi ḍhâḍhâbun résaaré, namong sastra kodhu ébhuntél neng é sokma. Sadhâjâ tréka jhâlân oḍiépon manossa tamaso’ ḍâ’ka sastra.
Namong sanyataépon sastra ghi’ bellun dhâddhi bâgiyân ḍâri kaoḍi’ân. Paséra sé ngaémbâ? jhughân ahérrépon bhâkal alerressaghi pamangghi kona kaḍissa’ jhâ’ saongghuna sastra salagghi’ teptep kennengngannnépon tamencél. Sastra salagghi’ ngambâng, jhughân samar. Bhâ’ ka’ḍimma kennengngan sastra madhurâ?. Ponapa kanyata’annépon lerres cé’ ngennessa. Sabâb manabi pamangghiépon HB Jassin, ongghu-ongghu dhâddhi bhârâng sé kodhu ékaghâli ḍâlem pangghâliyân sé cokop lowar biyâsa. Éngghi ka’ ḍinto dhâddhi bâgiyân ḍâri kaoḍi’ân, sé artéépon sastra ébhuntél neng é sokma, sé bisa maghuli raghâ tor sadhâjâ taréka kaoḍi’ânnépon manossa ka’ḍinto tamaso’ sastra.
Laén ḍâri ka’ḍinto, éséttong bâkto, sataon ḍutaon ḍâ’ bingkéng ka’ḍinto bhâḍhi meddhâl bhujhângghâ-bhujhângnghâ sé asallépon ḍâri katoronan Madhurâ kalabân sanget parjughâ. Ta’ takerjhât polé manabi angghidhân-angghidhân sastra Indonésia sé saé ka’ḍinto bânnya’ nyelbhi’ ḍâri asma-asma bhujhângghâ Madhurâ. Artéépon sé bâḍâ neng é bhumé Madhurâ ka’ḍinto ampon aparéng panyombhâng ḍâ’ kamajhuwânnépon sastra Indonésia. Bhujhângghâ-bhujhângghâ Madhurâ terbi’ kalabân jhenno, tor jhurbhu ka’ḍinto ésabâbbhâghi kalabân ngen-angen madhurâ séténghi. Ka’ḍinto nombuwâghi kakowadhâ sé cé’ rajâna kaangghuy negghessé adhât parnataépon (kabuḍâjâ’ân) dhibi’.
Majhuna lampaépon bhujhângghâ madhurâ nojjhu ḍâ’ ka onḍhâk bhujhângghâ Indonésia ka’ḍinto ésabâbbhâghi sareng ngen-angen sé cé’ rajâna, tor anḍi’ tangghungan kaangghuy mamajhu Madhurâ sé salagghi’ kakka’ karékka’, tor nyangsara. Parkara ka’ḍinto aropa’aghi parkara sé kodhu éobâ, tor épanyéngla, kaangghuy nojjhu ḍâ’ka séttong kamajhuwân.
Saka’ḍinto jhughân sastra sé aghuna’aghi bhâsa madhurâ. Sastra ka’ḍinto jhughân tapalghâ’ ḍâ’ka séttong cacobhân sé lebbi berrâ’ éngghi ka’ ḍinto mas’ala totor bhâsa. Parkara ka’ḍinto sé dhâddhi maberrâ’ kaangghuy masenneng, tor ngongghuwâghi maso’ ḍâ’ka onḍhâk sastra daérah (lokal Madura). Bhâsa madhurâ ngaghungé onḍhâgghâ bhâsa sé dhâddhi alangan, tor parkara sé paléng berrâ’ kaangghuy nombuwâghi péngaroh sé sanet bhiḍhâ kalabân bhâsa Indonesia sé ta’ngaghungé onḍhâk. Bhâsa madhurâ dâddhi bhâsa sé nomer ḍuwâ’ jhughân berrâ’ ḍâlem nombuwâghi séttong kamardhika’an kaangghuy notorraghi totor bhâsa ḍâlem angghidhân. Nangéng onḍhâgghâ bhâsa ka’ḍinto ta’ paté cé’ berrâ’na katémbhân adhât panataépon Madhurâ sé cokop lébâr. Parkara ka’ḍnito sé andhâddhiyâghi Séttong pangghibhât mongghu kaoḍia’ânnépon sastra Madhurâ. Sastra Madhurâ mangkén ka’ḍinto éangghit tor éserrat sareng bhujhângghâ-bhujhângghâ ghilirân kapéng tello’, empa’, sareng léma’, dhinéng kapéng ḍuwâ’, sareng kapéng settongngépon ngallé ḍâ’ ka sastra Indonesia. Ahérrépon andhâddhiyâghi sastra madhurâ kéné’ tor koros.
Manabi kéné’na tor korossa sastra Madhurâ ésabâbbhâghi sareng kora’ngnga oréng sé ngaémbâ éngghi ka’ḍinto para bhujhângghâ Madhurâ ampon nallé ḍâ’ sastra Indonesia, maka sakalangkong cé’ ngennessa, polaépon émbâna bhujhângghâ nantowâghi ajhilarangnga sastra Madhurâ. Ḍâlem kabâḍâ’ân sé kadhi ka’ḍinto bhâkal dhâddhi ancorra, tor néspana neng é gâlirâbbhâ énten adhât parnata (kabuḍâjâ’ân) Nasional. (Étegghessé sareng Zaini, S.Pd)
Posting Komentar