Moseng ban Macan

Bada settong moseng bine’ se talebat sossa karana  ana’na mate kenneng teddha’ macan. Moseng nyempen rassa dendam se dalem da’ macan kasebbhut. Dhibi’na pas mamadhullagi sang raja alas jareya da’ Kancel  so mano’ Kowace se ekennal margha kacerdighanna. Kalaban sowara masossa, moseng bine’ kasebbhut ngoca’ da’ Kancel so mano’ Kowace: “Tang ana’ la mate taganja  macan. Sengko’ ta tarema. Sengko’ terro sopaja’a macan se kejjem kasebbhut dhuli eadhili amargha kejahatan otaba kataledoranna se la nyabbappaghi kemateanna tang ana’”.

E dalem dhunnya keban iya bada parnata se kodhu esepakate. Macan ceppet eolok sopaja’a ngadhep da’ sang Kancel ban mano’ Kowace. Sang Kancel atanya da’ macan, “Arapa ba’na ma’ana’na moseng sampe mate?”

“Sengko’ ta’ sangaja. Bakto jareya sengko’ neppa’e lan-jhalanan. Sengko’ epatakerjhat dhineng tangessa mano’ pungguk, ban ta kalaban esajjha neddha’ ana’na moseng sampe mate”, jawabbha macan.

Sang Kancel parcaja da’ parnyataanna Macan. Molana Kancel lajhu ngolok mano’ pungguk. Mongghu da’ Kancel, kaadhilan e dalem alas kodhu elaksana’agi. Keban se apangrasa kowat ta’ olle asepat sa-namenna da’ keban se lemma.

“Hae mano’ pungguk, arapa ba’na ma’nanges ce’ santa’na saengga keban se laen ta bisa tedung? Malaan cerreng tangessa ba’na adhaddhi panyabab awwal dari kematean budu’na moseng,” oca’na Sang Kancel.

“Sengko’ nanges nyareng amargha peggel  ngeding ajam akotak ros-terosan semalem bhenteng. Sengko’ ta’ bisa tedung, mangkana lajhu peggel ban nanges sadhaddi-dhaddhina” jawab mano’ pungguk bi jhujhur.

Sang Kancel terros nyare ramo’ parkara se nempa budu’na moseng jareya. Ajam se akotak salanjhangnga malem jareya lajhu eolok ngadhep.

“Hae ajam, arapa ba’na ma’ akotak salanjhangnga malem?” tanyana Kancel kalaban maparbhaba.

“Baramma sengko’ ta’ akotagha samalem bhenteng? Jha’ reng sengko sossa campor peggel, margha tang budu’ tello’an tada’ ekakan moseng”, jawabbha ajam.

Sang Kancel so mano’ Kowace se dhaddhi hakim gu’-ongghu’an. Sateya se dhaddhi ramo’na petaka se nempa da’ budu’na moseng jareya la sanget jellas. Sang Kancel se cerdik kasebbhut akherra ngoca’: “Naa, sateya ramo’na petaka se nempa budu’na moseng jareya la sanget jellas, iya areya dari pola tengkana moseng dhibi’ se amangsa budu’na ajam tatello’ ghella’. Hae moseng, saongghunna se dhaddhi ramo’na petaka jareya iya ba’na dhibi’. Ba’na ta’ bisa menta kaadhilan atas kamateanna ana’na ba’na. Kokowadhanna ba’na la emanfaattaghi kaangghuy mate’e keban laen, saenggha ta’ kalero bila ba’na otaba ana’na epatee moso keban laen se lebbi kowat dari ba’na. Areya hokom alam se kodhu nempa ba’na. Mon ba’na namen kabecce’an, ba’na bhakal nemmo kabecce’an. Mon ba’na namen kajahatan, ba’na bhakal nemmoe kajahatan keya. Ta’ sakodhuna ba’na nontot ghughadhan atas kateledoranna macan, margha apa se kadhaddhian ghella’, ramo’na dari tengka polana ba’na dhibi’.

Sang moseng aonggu’ diyem sarana ropa malo. Dhibi’na ngakone jha’ apa se ekoca’aghi Kancel jareya iya bhender. Dhibi’na narema kepotosan kasebbhut, sanajjan atena sanget kocebha. Sidang kasus kamatean ana’na moseng mare. Para keban abali da’ kennengnganna bang-sebang. Partengka jhuba’ pejher aberri kennangan jhuba’, partengka molja pejher aghabay aba’ dhibi’ so oreng laen aghella’.

Terbhi’ ebuku “Mutiara Yang Tersisa I: Kearifan Lokal dalam Cerita Rakyat Madura”, se esoson sareng Ayu Sutarto, Marwoto tor Heru SP Saputra (Kompyawisda Jatim 2010)